DEEL 1 : RESEARCH – WELKE INFORMATIE IS ER TE VINDEN
Stadsgidsen en schrijvers van de stadsgeschiedenis
Geschiedkundige verenigingen
Utopia bibliotheek
Utopia Academie voor Podiumkunsten
Stadsarchief MadeInAalst.be
Stadsarchief
Op zoek naar meer info buiten Aalst
Muziek- en platenvereniging
Orgel- en mechanische muziekvereniging
DEEL 1 : RESEARCH – WELKE INFORMATIE IS ER TE VINDEN
Zoektocht in de archieven van onze stad.
Stadsgidsen en schrijvers van de stadsgeschiedenis
Stadsgids der stadsgidsen Jan Louies uit Aalst. Deze wist mij te vertellen dat hij het orgel kende van naam en het nog lang zien staan had in de café. Met carnaval was het door spaanderplaten tegen het feestgeweld beschermd. Hij wist ook dat de soldaten tijdens den oorlog op het orgel kwamen dansen. Verder wist de man me weinig bij te brengen, doch heeft het me inzichten gegeven dat het orgel ook toen voor heel wat plezier moet gediend hebben in de sociale omgang met de Duitsers. Daarop contacteer ik Dirk Meert, mij reeds bekend als de man als het over Oorlog in Aalst gaat. Oorlogverteller Dirk Meert, een Aalstenaar die nu in Moorsel woont, is niet aan zijn proefstuk toen. Hij heeft reeds heel wat opzoekingswerk gedaan naar het gegeven Aalst en den Oorlog. Na contactname met de man is gebleken dat ook hij weinig tot geen info kan bieden. Wat zou het fijn zijn een foto te kunnen bemachtigen van tijdens den oorlog, met soldaten in het café dansend op het orgel van toen nog genaamd Café de L’Allience (later De Zwarte Kat). Gezien het orgel en de man die ik zoek bij onze stadsgidsen niet gekend is, zou het leuk zijn dit – na het maken van dit naslagwerk – dit op te nemen in hun verhaal over stadsgeschiedenis.
Wat zou het fijn zijn iemand in Aalst te vinden die informatie of foto’s heeft over orgels in en stad.
Geschiedkundige verenigingen
Zoals u misschien wel weet is Aalst een stad waar de bevolking een zeker chauvinisme heeft. Op gebied van oorlog, carnaval en brouwerijen heeft de stad een grote geschiedenis. Er zijn dan ook tal van verenigingen en verzamelaars van attributen van de stad en zijn geschiedenis. Bij de reeds vele contacten met deze mensen is gebleken dat geen van hen op de hoogte is of enige meerwaardige info kan geven bij mijn onderzoek. Bij het contacteren van de grote bierverzamelaars is gebleken dat het merendeel zich bezighoudt met verzamelen van bierglazen, emaille reclameborden en attributen van oude brouwerijen. Met het bezit van cafés, uitbaters en verenigingsleven in de herbergen is weinig tot niemand bezig zo blijkt. Verhalen over het lokaal volksleven moet ik elders gaan zoeken. Mensen van een oudere generatie moeten zich vast en zeker nog wat herinneren van het orgel. Ik plan een bezoek aan de Aalsterse rusthuizen en motiveer verzorgers en ergotherapeuten om bewoners hun geheugen op te frissen. Verder gaat mijn zoektocht uit naar verhalen van deze mensen, mogelijk opgenomen in onze Aalsterse volkskunde, samenleving of verenigingsleven.
Utopia bibliotheek https://utopia.aalst.be
Mijn eerste bezoek ging uit naar Utopia, architecturaal en qua ontwerp een der mooiste bibliotheken van ons land, en dit in eigen stad. Daar is zeker wat vinden hoopte ik. Ze hebben een immens uitgebreid aanbod van boeken met geschiedenis uit eigen stad. Gelukkig kon ik inderdaad meer informatie vinden in het boek van Jos Ghysens ‘Het Aalsters Volksleven 4 – Een Musicerende Stad 1860-1980. Hierin staat het orgel van De Zwarte Kat beschreven! Het blijkt gebouwd geweest zijn door de Belgische firma Mortier. Het zou aan een museum verkocht geweest zijn, maar verdere info is er niet vermeld, ook niet over August Schollaert. Ook staat in dit boek een foto van een veel ouder orgel, ‘De Aalster Gavioli’. Een heel mooi barok orgel dat nog steeds bestaat en vroeger in onze stad zou gespeeld hebben. In een boek van Jos Ghysens over ‘Herbergen En Verenigingen Aalst 1880-1900’ staat heel beperkt wat beschreven cafés en danszalen met betrekking tot orgels. Ook hier helaas slechts een fragment uit de grote orgelgeschiedenis die onze stad rijk geweest zou zijn. Een ander nieuw boekje over ‘Cinema’s in Aalst’, uitgegeven door het Forum Aalst Historiek, vermeldt het draaiorgel van café Eeklo (later cinema Flora), aan de Moorselbaan waar Desiré Goethals het orgel bespeelde. Toch nog een orgel gevonden! Ik verdiep me in de naslagwerken en mijn zoektocht gaat verder. Iemand in deze bib moet me kunnen helpen, dus ik spreek de verantwoordelijke van de balie aan met mijn verhaal. En ja hoor, met resultaat! Ze liet me via zoekopdracht in hun systeem weten dat het Stadsarchief in bezit is over een naslagwerk ‘Het Orgel Van De Zwarte Kat’. Als dit zo is, dan is er toch iets bewaard gebleven en kunnen we mogelijk meer info vinden. Het bezoeken van het Stadsarchief is enkel op reservatie mogelijk, dus plan een bezoek om het werk en mogelijk meer info over orgels ter plaatse in te kijken.
Onderstaand afbeeldingen van Utopia, de bibliotheek van de stad Aalst.
Utopia Academie voor Podiumkunsten
De dame aan de balie van Utopia liet me weten dat hetzelfde gebouw van de bib ook onderdak is voor de Academie Voor Muziek en Podiumkunsten. Deze heeft een eigen archief van boeken en muziek uit Aalst. De directeur Peter Thomas zou zelf een befaamd orgelspeler zijn en weet alles van kerkorgels en muziek in Aalst. Het was me reeds bekend dat Vereecken uit Gijzegem een orgelbouwer was en dat Peter Thomas enkele van deze orgels bespeelde. Als kind ging ik naar de wekelijkse kerkdiensten in Onze Lieve Vrouw Mijlbeek, waar hij orgelist was in het kerkkoor. Weliswaar een kerkorgel en niet meteen het caféorgel waar ik op zoek naar ben. Ik laat mijn zintuigen werken en stel mij open voor eender welke input die ik maar kan krijgen. Als het maar met muziek en geschiedenis te maken heeft ben ik één en al oor! Ik doe alvast research om zo grondig mogelijk te werk te gaan met maximaal resultaat.
Ik laat mijn zintuigen werken en stel mij open voor eender welke input die ik maar kan krijgen. Als het maar met muziek en geschiedenis te maken heeft ben ik één en al oor!
Stadsarchief MadeInAalst http://madeinaalst.be
De site Made In Aalst van het stadsarchief biedt geen verdere info over orgels. Wel is op een site Aalst.courrant.be een heel pak kranten uit de tijd gedigitaliseerd. Hierin staat nog veel informatie die tot op heden niet is uitgezocht. Tijdens mijn opzoekingswerk raadpleeg ik de site dan ook regelmatig om data en gegevens in op te zoeken.
Bij het zoeken naar August Schollaert in de kranten vind ik meteen een vermelding van de in 1897 opgerichte liberale fanfare ‘Tot Heil Des Volks’ waarvan August Schollaert via de muziekmicrobe van zijn vader rond 1920 leider werd van de fanfare. Uit een interessant artikel uit de Voorpost van 6 oktober 1978 lezen we dat hij de leiding nam tot met de Tweede Wereldoorlog. Verder staat de man weinig tot niet beschreven in onze geschiedenis. Dat hij reeds op jonge leeftijd via zijn vader met muziek in aanraking is gekomen, is in mijn zoektocht heel bijzonder gegeven gezien ik nu besef dat de man zijn arrangementen en zijn werken op deze manier anders moeten geklonken hebben in vergelijking met andere mensen die het beroep Arrangeur, Noteur en Boeksteller uitvoerden naast hun andere muzikale bezigheden als leider van een fanfare.
Bij het opzoeken naar het orgel De Zwarte Kat kom ik uit bij een artikel van 21 oktober 1977 uit het Socialistische weekblad ‘Voor Allen’ – waar familie Hooghuys abonnee van was – staat geschreven staat dat Victor Hooghuys het orgel volledig opnieuw heeft moeten samenstellen. Het klinkt me in eerste instantie verrassend dat een orgelbouwer uit Geraardsbergen in Aalst nazicht en onderhoud uitoefende van een orgel dat niet oorspronkelijk van zijn makelij was! Om meer verduidelijking te krijgen, is het nodig dat de familie Hooghuys als orgelbouwer onderzocht wordt. Er is vast meer informatie te vinden, gezien Edgard Hooghuys, zoon van Victor, een belangrijk persoon was in onze Aalsterse politieke geschiedenis.
Onderstaand afbeeldingen van het stadsarchief van de Stad Aalst en de Made in Aalst website. Een platform voor het digitaal publiceren en ontsluiten van het Aalsterse historische erfgoed dat bewaard wordt door de stad én door privé- en/of rechtspersonen.
Stadsarchief
Zoon van stadsschrijver en oorlogsinventaris Dirk Meert is stadsarchivaris Jeroen Meert. Ik reserveer meermaals bij hem een plaatsje in de leeszaal van ons stadsarchief. Zo kwam ik er naar aanleiding van mijn bezoek aan de bib, en voor verdere info over orgels, enkele documenten inkijken. Een van de documenten had betrekking op het kerkorgel van Vereecken uit Gijzegem. Op 14 oktober 2017 was er blijkbaar een viering ter gelegenheid van 125 jaar Sint Jozef. In 1984 kreeg het orgel reeds een opknapbeurt en tijdens de viering klonk het het orgel zoals destijds werd ingespeeld; dit concert werd gespeeld door Peter Thomas. Voor deze gelegenheid en de restauratie werd een naslagwerk gemaakt. Ook deze info neem ik tot me op, om deze ooit te kunnen linken in mijn verhaal van orgelgeschiedenis in Aalst. Een tweede, en zo blijkt heel belangrijk naslagwerk dat enkel dat in te kijken was is – jawel het bestaat – in het boek waarvoor ik gekomen was, ‘Het Orgel Van De Zwarte Kat’! Het blijkt een kopie van een fragment te zijn uit een boek van een professor en een heel bijzonder man uit Wieze (naburig gelegen dorp) die een boek schreef over volkskunde. Het boek heeft de naam Liber Amicorum Jozef Van Haver Koninklijke Belgische Commissie voor Volkskunde Brussel, geschreven in 1991. In dit boek staat helemaal op het einde een naslagwerk over het orgel van De Zwarte Kat, opgemaakt door ene Willy Verlonje. Bij later onderzoek is gebleken dat deze man uit Oostende een ingenieur was met passie voor orgels en speciaal daarvoor twee weken naar Aalst is komen logeren om opzoekingswerk te verrichten betreffende het orgel. De man is jammer genoeg overleden in 2016. Zijn artikel omvat een gehele beschrijving over café De Zwarte Kat, de uitbaters, de aankoop van het orgel en ook interessante details van het orgel zelf. Echter blijkt dat er van het orgel tussen 1930 en 1986 weinig gegevens te vinden zijn, buiten het feit dat het ooit is terecht gekomen in een orgelmuseum in Koksijde. Gelukkig bestaan er mensen als hij, die een schat aan informatie hebben opgezocht en deze hebben achtergelaten voor nageslacht. Ik neem de info hieruit later in dit verhaal op en voel me als het ware herboren om dit opzoekingswerk verder af te werken en te archiveren. Dit opzoekwerk is mijn nieuwe passie!
Gelukkig bestaan er mensen die een schat aan informatie hebben opgezocht en deze hebben achtergelaten voor nageslacht.
Onderstaand enkele naslagwerken waar orgels in besproken worden.
Op zoek naar meer info buiten Aalst
Veel info is er in Aalst niet weer te vinden maar, het geeft me toch reeds een goed inzicht van het hele orgelgebeuren dat hier plaats had in het eerste deel van de 20ste eeuw. Het ontbreekt me nog om lokale verhalen en foto’s van het orgel te vinden, eveneens van de man August Schollaert en zijn orgelmuziek. Meerdere pistes buiten Aalst moeten onderzocht worden. Om dieper in te gaan op de materie moet ik mijn netwerk vergroten. Het aansluiten bij gespecialiseerde verenigingen lijkt me de beste optie om meer te weten te komen.
Muziek- en platenvereniging
Zoals ik bij de inleiding van dit verhaal al liet uitschijnen, ben ikzelf obsessief platenverzamelaar. Met enkele tienduizenden platen en een uitgebreide collectie aan muziekstijlen behoor ik in alle bescheidenheid tot een van de meest befaamde verzamelaars in de wereld. In het verleden startte ik als passie de Belgische New Beat rage van 1988-89 te archiveren. Eens dit lopende ben ik gestart met alles van Aalst te verzamelen en te catalogeren. Hierover is het laatste woord trouwens nog niet gezegd! Algemeen gezien gaat het over vergeten muziekstromingen in de kijker zetten en deze bewaren voor het nageslacht. Hiermee wil ik maar zeggen dat ik vertrouwd ben met het gegeven platenverzamelaar en archivaris en is het misschien niet slecht om met andere liefhebbers in contact te komen via verenigingsleven.
Wat ik tot nu toe verzameld heb over het orgel is pas een begin :
• Twee 10” shellac platen uit de jaren 50 op label Decca : walsen en marches komende van arrangementen A. Schollaert uit Aalst en opgenomen van het orgel in Aalst als ‘L Orgue Du Chat Noire d’Alost’.
• Verschillende langspeelplaten uit de jaren 60 : ‘L Orgue Du Chat Noire d’Alost – The Cat Story -‘. Een Belgische uitgave met achteraan een verwijzing naar de oude 10” versie uit de jaren 50 maar geen vermelding van de uitvoerder Schollaert. Ook enkele andere persingen met dezelfde muziek, ander hoesontwerp, en vermelding The Black Cat Organ waarvan een kant van de plaat arrangementen van A. Schollaert zijn. Het is niet altijd duidelijk. Zeker is, dit is heerlijke muziek uit eigen stad! Onbekend is onbemind maar daar gaan we verandering in brengen eens we weten waarover dit juist gaat. Ik ga de oude platen digitaliseren om te kunnen delen met anderen. Mogelijk zijn er nog mensen die een dergelijke de plaat bezitten?
De Zwarte Kat uit Aalst, het orgel met de fluwelen stem.
• Een langspeelplaat : ‘Orgelmuseum Koksijde Vol 5’ met vooraan op de hoes een foto van een houten caféorgel van het merk Mortier genaamd De Zwarte Kat en achteraan de hoes een tekst ‘Het orgel met de fluwelen stem’ en de vermelding dat het was gerestaureerd door orgelbouwer Hooghuys uit Geraardsbergen en door Daniel Dageraed werd geconserveerd in het Nationaal orgelmuseum in Koksijde. Deze man liet van zijn orgels postkaarten en platen opnemen. Later blijkt dat er meerdere uitgaven van het orgel zijn opgenomen op plaat. Hierop staat ook vermeld dat het orgel in Aalst stond en dat Hooghuys er herstellingen heeft aan uitgevoerd. Alle info begint nu samen vorm te krijgen.
Onderstaand een langspeelplaat uitgegeven door het orgelmuseum Koksijde met het orgel van De Zwarte Kat uit Aalst.
Plots herinner ik mij vaag een schooluitstap naar de kerk en beiaard van Koksijde, vandaar naar orgelmuseum en nadien plezier en vertier aan de kust. Ik moet vast en zeker nog een jonge snotter geweest zijn. Het was waarschijnlijk mijn eerste schooluitstap, een les geschiedenis gekoppeld aan een dagje plezier aan zee. Ik had helemaal nog geen besef van het orgel uit Aalst of moet de les van de leraar toen helemaal vergeten zijn. Toch leuk dat herinneringen pas zoveel jaar later terug boven komen eens je opnieuw met de materie in aanraking komt. Eén en al is me nu al veel duidelijker over het orgel, maar ik wil meer vinden over August Schollaert.
Om mijn zoektocht verder uit te diepen sluit ik me aan bij de grootste platenvereniging in België, de Record Memory Club. Al snel is me gebleken dat 80% van de clubleden zich bezighouden met jazz, swingjazz,… De andere 20% beheren elk op zich een aparte tak van de platenindustrie. Het zijn echte liefhebbers die zich weinig tot niet bezighouden met hedendaagse langspeelplaten en muziek. Ze zijn net als ik verzamelaars en archivarissen van wat er in het verleden is verschenen. Ze maken lijsten van voornamelijk Belgische muziek en wat er is verschenen op 10” oude 78 toeren platen en mogelijk voordien nog wasrollen voor fonograafspelers van eind 1800. Dit is ook de periode dat draai-, café- en dansorgels verdeeld werden. Over het orgel van De Zwarte Kat was in de vereniging niets geweten, zelfs instrumentale orgelmuziek in het algemeen was niet de grootste passie van Belgische verzamelaars. Hiervoor zou ik naar Nederland moeten, daar zitten de orgelfanaten, liet men mij weten.
Liefhebbers van ons erfgoed moeten we zoeken in buitenland.
Vereniging De Weergever uit Nederland heeft zich tot doel gesteld: het behoud en het uitwisselen van kennis over oude geluidsapparatuur en geluidsdragers. Gedacht moet worden aan met name 78-toerenplaten, wasrollen, magneetbanden, maar zeker ook in toenemende mate vinyl. Het accent qua interesse van het merendeel van onze leden ligt bij de muziek, bijbehorende geluidsdragers en de afspeelapparatuur van ca. 1900 tot ca. 1960, ruwweg de productieperiode van de 78-toerenplaat.
Onderstaand een reclame van het Belgische Decca platenlabel en een afbeelding van een platen vereniging.
Mijn zoektocht naar Nederlandse liefhebbers van deze muziek kwam ik in contact met Rinus Blijleven, hij heeft de Nederlandse muziek volledig beschreven. Wat betreft orgelplaten ben ik in contact gekomen met Hans Ripmeester. Deze man zou de hele Belgische cataloog van dansorgels en Mortierorgel 10” Shellac verzamelen. Over het Orgel Van De Zwarte Kat weet hij weinig, maar zoals ik ook reeds had opgemerkt was dat het orgel meestal is associatie met A. Schollaert uit Aalst. Daar wist hij wel wat over te vertellen, zijn voornaam was August. Volgens Hans is deze man heel groots en heeft hij niet enkel muziek gemaakt voor het orgel van De Zwarte Kat, maar ook muziek voor heel wat andere orgelbouwers. Hij was arrangeur van orgelmuziek en zorgde ervoor dat muziek werd omgezet, zodat orgels de moderne hits van toen konden afspelen. Gezien het grote succes van orgels tijdens de eeuwwisseling en tot na de Tweede Wereldoorlog wou iedereen deze nieuwe muziek thuis op plaat horen. Het was ook de opkomst van de platenspelers in de huiskamer. Vanaf 1930 ontstonden in België de eerste platenlabels. Enkele jaren later kwam muziek uit op verschillende labels en in verschillende landen. Enkele platenmaatschappijen van toen hebben deze orgelhits opgenomen en op plaat gezet. Hans helpt me en zet zijn collectie open met foto’s en alle mogelijke info die een platenverzamelaar wenst. Het blijkt naar zijn zeggen te gaan over een paar honderd platen, verschenen bij platenmaatschappij Decca, Omega, Imperial,… Met deze info van nog meer muziek op plaat kan ik aan de slag. Dit goed te beseffen dat de muziek op dit medium, de fonoplaat, pas later is opgenomen en geperst. Ten tijde dat een orgel in het café werd aangekocht om te dienen als vertier voor de klant, speelde deze op kartonnen gekapte boeken met ponsgaatjes. Het medium waarop muziek verscheen evolueerde met de jaren. Een nieuwe wereld gaat open, maar van orgelboeken en van de recentere LP’s uitgebracht in de jaren 60-70 van het orgel is in weinig geweten. Ik moet verder op zoek in de orgelwereld en me aansluiten bij verenigingen om er meer over te weten te komen. Ook de man August Schollaert uit Aalst blijkt toch meer dan alleen in Aalst een link te hebben met het orgel. Het is geen kleintje als je zoveel muziek op plaat hebt gebracht en dit dan nog beseffende dat deze opnames misschien wel een fractie zijn van wat hij op orgelboeken heeft gemaakt. Als dit alles zijn oorsprong heeft gekend in onze stad, waarom weten wij Aalstenaars hier dan niets over te vertellen? De impact dat de man muziek op fysieke media gezet heeft is op zich al revolutionair, of wat denken jullie daarvan?
August Schollaert uit Aalst was arrangeur en maker van orgelboeken. Het aantal boeken en de kwaliteit ervan is zeer groot. Muziek op fysieke media is revolutionair.
Orgel- en mechanische muziekvereniging
Ikzelf had reeds een mooie collectie orgelplaten van De Zwarte Kat en daarnaast een mooie bijna volledige collectie langspeelplaten van Decap dansorgels die in dit verhaal minder van toepassing zijn in de link naar Aalst. Wat de platen betreft zijn dit allemaal opnames van oude dansorgels. Dit zijn slechts enkele opnames van wat toen destijds op de orgels zelf gespeeld werd! Orgelmuziek heb ik altijd iets heel speciaals gevonden. Het was ook een Belgisch gegeven, die dansorgels. De muziek was steeds orkestraal en luid maar vooral mechanisch en instrumentaal tegenover andere muziekstijlen.
Gezien mijn technische opleiding besluit ik me te verdiepen in de werking van deze oude mechanische machines en ontdek ware kunstwerken. Zowel heel technische snufjes als heel mooi snijwerk en beelden in hout die het zicht van elk orgel sieren. Cultureel erfgoed en ambacht die totaal uit het straatbeeld en ons geheugen zijn gewist. Enkel de oudsten onder ons zullen zich vaag nog het geluid en de mooie façade van een orgel herinneren. Daarom is het net zo belangrijk om deze vergeten cultuur te bewaren!
Orgels zijn cultureel erfgoed en een ambacht die totaal uit het straatbeeld en ons geheugen zijn gewist.
Onderstaand sculpturen van kleurrijke beelden die een orgel versieren.
Een van de weinige plaatsen waar ikzelf in contact kwam met orgelklanken was bij de carrousel die steeds aanwezig was op de Aalsterse winterfoor. Ook herinner ik me als klein ventje de jaarbeurs in de Keizershallen, waar de heer Jan Boyen tentoonstelde over zijn passie rond het bouwen van miniatuur kermisattracties. Bij zijn kunstwerkjes speelde steeds het geluid van het orgel. Jaren later besluit ik de man te contacteren met mijn vraag wat hij over het Orgel Van De Zwarte Kat van Aalst wist. Aanvankelijk bleef hij vaag over het gegeven, maar ik zag wel een passie en fonkeling toen het over orgels en de muziek ging. Uiteindelijk heeft het enige jaren geduurd eer ik de man daadwerkelijk zo warm kreeg om met mij hierover te praten. En wat blijkt nu… hij is ondertussen archivaris geworden van MechaMusica, de Belgische vereniging die zich inzet voor het behoud van draai-, café- en dansorgels. Hij weet me te zeggen dat hij op de hoogte is van het orgel uit Aalst en er zelf ook een plaat van had. Hij stond bij onze communicatie eerder versteld van het aantal platen die ik reeds verzameld had en mijn intense passie rond mijn zoektocht naar meer informatie of het orgel uit Aalst. Hij kon me helaas niet verder helpen, buiten het feit dat hij me met mijn passie wel kon aanraden bij hun vereniging. In de hoop nieuwe mensen en info te kunnen verzamelen, sluit ik me aan als volwaardig lid van MechaMusica VZW.
Onderstaand het logo van MechaMusica, de Belgische vereniging voor mechanische muziek. Daaronder de archivaris van de vereniging Jan Boyen uit Aalst die zelf bekwaam miniatuurbouwer is.
Eindelijk iemand uit Aalst die wist waarover ik het had! Gezien Jan archivaris was en ik reeds een 200-tal grote collectie Decap dansorgelplaten had verzameld kwam het goed uit. Ikzelf had plaatsgebrek, de platen waren niet echt mijn ding gezien ze geen verband hebben met muziek uit Aalst. Ik vond een goeie thuis om mijn opgebouwde collectie Decap dansorgelplaten te bewaren. Ooit had ik ze eens gebruikt toen iemand een reportage kwam doen over Belgische danswereld en New Beat. Gezien ik beschik over heel wat kennis en materiaal, ik hun mijn collectie getoond had en daarbij vertelde dat deze Decapdansorgels het massaal hadden overgenomen van oudere draai- en caféorgels. Ze waren de voorlopers van de grote megadancings die in ons land actief waren tot eind jaren ’90. Achteraf is gebleken dat het productieteam mijn kennis op waarde heeft geschat en hun film The Sound Of Belgium (TSOB) begon met een stukje geschiedenis over onze danscultuur. Ook bezit ik, via het productieteam van TSOB sinds onlangs een bijzondere plaat uit 2013. Het is de TSOB film soundtrack op vinyl uitgekomen en opgenomen op een Decap orgel. Op zich erg bijzonder, wetende dat moderne elektronische dansmuziek hier op oude Belgische Decap als arrangement is verschenen. Hiermee had ik iets in de hand om over te praten en dacht er mee uit te pakken in het orgelmilieu. Het heeft niets met Aalst te maken maar ik had dan toch iets ‘nieuws’ te vertellen als nieuwkomer in de orgelvereniging. (LOL)
Onderstaand Walter Hus en dance classic The Age Of Love door Walter Hus omgezet op een orgel van het merk Decap, een limited vinyl en picture disc uitgegeven op Doctor Vinyl Records in 2013.
Eens aangesloten en deelgenomen te hebben aan een clubvergadering kreeg ik ook inziens in wat er achter de schermen gebeurde. Het blijkt een heuse vereniging van erg gepassioneerde mensen – meestal op leeftijd – te zijn die iets te maken hebben met orgels. Zijnde orgelmaker, orgelspeler of gewoon heel erg door het orgelvirus gebeten. Het bestuur blijken belangrijke mensen te zijn in de orgelwereld, nakomelingen van grote Belgische orgelbouwers en verwoede verzamelaars van allerhande mechanische orgels. Dit gezegd zijnde onderhouden de bestuursleden orgels over de hele wereld. Onze Belgische orgels blijken massaal uitgebroken geweest te zijn en vernietigd. Dit mede door de opkomst van de Juke Box. Zoals het wel veel gebeurd is de buitenlandse markt op ons cultureel erfgoed gesprongen en worden er hoge bedragen verhandeld voor onze oude orgels. Dit is destijds ook gebeurd met de Dageraed collectie van het Nationaal Museum in Koksijde, waar het orgel van De Zwarte Kat uit Aalst een plaats had. Wat ons land nu nog rest is de Ghyselscollectie, één der grootste verzamelingen van orgels die momenteel door de overheid beheerd wordt en rust in de gebouwen van Katoen Natie in Antwerpen. De mensen die ik via de vereniging en het internet ontmoet komen voornamelijk uit Nederland, Engeland, Frankrijk, Duitsland, Italië, China, Japan, Mexico, Amerika,… nu ja, geen Belgische aangelegenheid zo blijkt. Om dan te beginnen over Aalst… je zou denken van niet, maar al snel geraak ik in een stroomversnelling wanneer ik mijn verhaal doe aan mede gepassioneerde sympathisanten.
Onze Belgische orgels zijn massaal uitgebroken en vernietigd door de opkomst van de Juke Box.
Steeds weer formuleer ik aan iedereen mijn vraag : “Weet u iets over het orgel van De Zwarte Kat of August Schollaert uit Aalst…?” En ja hoor, bij wat ik nooit had durven dromen kreeg ik al gauw het antwoord :
“Ja, het orgel is heel bijzonder en niemand weet waar het is!”
alsook :
“Ja… August Schollaert is een groot man, hij maakt arrangementen voor orgels, is noteur en maakt zelf orgelboeken met ponsgaatjes, ze zijn de beste van de hele wereld!”
Onderstaand een stempel met fiscale zegel, op een door August Schollaert gefabriceerde zigzag gevouwen kartonnen boek met ponsgaatjes.
Het blijkt dat iedereen wel iets te vertellen heeft over één van beide. Vele vertellen me dat alles nog niet is geweten en dat het door social media en nieuwere generaties nog vast meer te ontdekken is. Deze feedback geeft me nog meer zin om de ware achtergrond verder uit te zoeken. Na het bijwonen van zo’n orgelvergadering heb ik steeds heel wat nieuwe contacten en gegevens om verder te raadplegen.
Een van de personen die me steeds aanbevolen werd te contacteren is Belg Björn Isebaert. Hij is lid van het bestuur, een nieuwe kracht in de orgelwereld, en hij zou in zijn zoektocht naar Hooghuys orgelbouwer reeds in contact gekomen zijn met het orgel van De Zwarte Kat en August Schollaert, dit aangezien Hooghuys hierop een restauratie of werkzaamheden heeft uitgevoerd. Björn heeft zo blijkt net als ik even een grote passie om dit mysterieuze orgel terug te vinden. Hij kreeg de passie voor orgels reeds op jonge leeftijd mee via zijn overgrootvader. Björn was van een jongere generatie dan de meeste clubleden. Hij was dan ook beter begaan met internet en social media waardoor hij heel belangrijke contacten kon leggen. Ooit had hij contact met Luk Verlonje, de zoon van Willy Verlonje die het naslagwerk van het orgel van De Zwarte Kat schreef. Bjorn heeft het persoonlijk archief kunnen bemachtigen, waarop dit naslagwerk is geschreven. Hij heeft het nu bewaard in in het archief van de vereniging MechaMusica, zoniet was het waarschijnlijk nooit meer boven gekomen. Alle nakomende naslagwerken zijn gemaakt op basis van dit artikel dat verscheen in het Liber Amicorum Jozef Van Haver, pagina 591 tot 604. Het werk van W. Verlonje werd door Björn aangevuld met notities uit persoonlijke archieven. Zijn versie samen met tekst van Tom Meijer verschenen in het magazine van de vereniging dat enkel te verkrijgen is voor clubleden. Ik kon het artikel van deze jaargang bemachtigen en nam het door. Mijn inziens een nog steeds onvolledig artikel met veel ontbrekende informatie die ik wens aan te vullen. Er is vast en zeker nog veel meer toe te voegen als ik mogelijk menige Aalstenaar kan warm krijgen voor mijn verhaal.
Er is vast en zeker nog veel meer toe te voegen als ik mogelijk menige Aalstenaar kan warm krijgen voor mijn verhaal.
Een Belg, Jean-Marie Glorie, vertelt me op een clubvergadering dat hij orgelbouwer is en bekend is met wat Schollaert heeft gedaan. Hij liet me weten dat hij al enige jaren in bezit was van een kapmachine die hij via een ander clublid aankocht. Zo’n kapmachine werd gebruikt om orgelboeken mee te kappen. Dit interesseerde me en ik ben kort nadien de man gaan bezoeken om er meer over te weten te komen. Het bleek een Bossmann kapmachine uit Antwerpen te zijn. Naar het schijnt het beste wat er op de markt te verkrijgen was, en van dezelfde makelij als de machine waar August Schollaert boeken mee maakte. Later in dit naslagwerk komt hij ter sprake in verband met orgelboeken en het kappen/maken ervan want Jean- Marie bezit over een kapmachine voor orgelboeken afkomstig uit Aalst! Hij had ook een oud 19de eeuws Gavioli orgel gerestaureerd en geautomatiseerd. Hij was zelf ingenieur en toonde mij zijn eigen creaties. Één daarvan was een machine waarop je een orgelboek kon leggen, de machine kopieerde de noten of gaatjes in het papier en zette deze om via een software op zijn computerscherm. Hij maakte zelf de machine en digitaliseerde zijn orgelboeken! Hierbij ook enkele arrangementen van August Schollaert uit Aalst. Ik ben met deze man nog niet uitgepraat en ben gebeten om meer over zijn kapmachine te weten te komen. Zeer interessant kan dit worden… orgelmensen hebben duidelijk een vergaande gedreven passie.
Onderstaand het Gavioli orgel van Jean-Marie Glorie met daarnaast de Bossmann kapmachine uit Aalst.
In België is het zeldzaam om een echte orgelbouwer te ontmoeten. Heel wat Nederlanders hebben wel nog steeds de cultuur van draaiorgels. In elke grootstad of markt kom je daar wel eens een draaiorgel tegen. De clubleden daar zijn ook mensen die zelf orgels bezitten en er hun leven lang voor leven. Zo werd ik ook meteen doorverwezen naar de grootste verzamelaars van het genre uit Nederland, orgelfanaat Tom Meijer en ook platenverzamelaar van de orgelstijl Hans Ripmeester… Inderdaad, deze laatste kende ik reeds via de platen vereniging. Wat een kleine wereld, alles komt samen. Via de Nederlandse vereniging KDV of Kring Voor Draaiorgelvrienden kwam ik ook te weten dat hun maandblad voor clubleden reeds een artikel over August Schollaert beschreef. De archivaris van de vereniging Robert Blinkhof bezorgden me enkele digitale scans van hun maandblad genaamd het Pierement (pierement = klein draaiorgel). Zo verscheen op 3 juli 1983 een artikel over Belgische bedrijf Mortier. Tom Meijer die in Nederland actief is als arrangeur zou hier meer over weten, hij is verantwoordelijk voor vele samenwerkingen binnen het orgelmilieu. Hij schreef samen met Björn en enkele andere mensen uit de orgelwereld een boek over Mortier orgels. Het boek is pas onlangs verschenen en ik moet er zeker een exemplaar van hebben! Het maandblad 4 oktober 2000 vermeldt het artikel van Tom en Björn over August Schollaert. Dit is het eerste echte bewijs dat de man heel speciaal is geweest en gewaardeerd is buiten de landsgrenzen!
Onderstaand het Nederlandse magazine Het Pierement uitgegeven door de KDV (Kring Van de Draaiorgelvrienden) en daarnaast het in 2018 uitgegeven boek over de geschiedenis van de firma Mortier en haar instrumenten, mede om de 65ste verjaardag van de KDV in de verf te zetten.
Enkele mensen uit Engeland leven nog meer dan wie ook voor hun ‘heritage’, cultuur en erfgoed zit er bij hen ingebakken in als geen ander. Wij Belgen blijken er weinig belang aan te hebben en verpatsen ons cultureel erfgoed naar buitenland. In Engeland zijn kermisorgels, spiegeltenten en carrousels nog steeds een belangrijk sociaal gegeven. Ik kom er in contact met arrangeurs en makers van orgelboeken zoals gepassioneerd man Kevin Mayers. Ik pols naar zijn kennis over over August Schollaert als zijnde de meester van de orgelboekmakers uit Aalst. Buiten de bevestiging dat August Schollaert een belangrijk man was die heel veel kwaliteit heeft voortgebracht, krijg ik enkel een grote aanmoediging om verder op zoek te gaan en de ware aard van dit verhaal.
Naast onze buurlanden is het vooral in Azië, meer bepaald Japan dat we moeten zijn. Hier en over de hele wereld zijn belangrijke verzamelaars van ons erfgoed actief. Onze orgels staat er tentoongesteld in musea en privécollecties. De grootste orgels staan zelfs in kastelen over de hele wereld! De huidige generatie nakomelingen van Belgische orgelbouwers doet nog regelmatig onderhoud en moderniseringen op bestaande orgels over de hele wereld.
In België zijn reeds heel wat waardevolle orgels verdwenen en verkocht naar buitenland. De grote collectie van het Nationaal Orgelmuseum Koksijde waar ook het orgel van De Zwarte Kat uit Aalst was terechtgekomen bestaat niet meer en is verkocht naar Japan. Het werd dus verscheept, dat is zeker… en de collectie staat nu in een museum in Japan, dat is zeker… MAAR… het orgel van Aalst is niet meer aanwezig! Is het van de boot gevallen en in de Oceaan terechtgekomen? Of is het figuurlijk van de boot gevallen, zijnde ergens anders terecht gekomen? Echter is wel een feit gebleken dat er twee belangrijke orgels bij transport naar Japan verdwenen zijn waaronder ‘het orgel met de fluwelen stem’… dat van Aalst!
Het orgel van Aalst is niet meer aanwezig! Is het van de boot gevallen en de Oceaan terechtgekomen? Of is het van de boot gevallen, zijnde ergens anders terecht gekomen?
De onderwereld van de orgels heb ik nu ontdekt en heb het gevoel dat dit nog veel meer info gaat prijsgeven. Men is er zich alleen nog niet bewust van welke impact mijn zoektocht en verhaal daadwerkelijk heeft op onze lokale muziekgeschiedenis en beleving van onze sociale cultuur. En natuurlijk niet te vergeten onze Aalsterse oude volksliedjes en tal van carnavalmuziek waarvan de melodieën hun oorsprong vinden in bestaande nummers. Hiervan probeer ik de link bloot te leggen en moet daarvoor in Aalst de juiste contacten trachten terug te vinden.
Luister hier naar een potpourri van enkele liedjes uit Aalst.
(Graag vernemen wij u bemerkingen via onderstaand formulier, aarzel niet!)
Belgian Dance Music Archive - Mechanical Music History 9300 Aalst Belgium 